Geschreven: augustus 2005
Bron: Rebelion 26 augustus 2005 / Inprecor nr. 509, september 2005
Vertaling: Valeer Vantyghem
Oorspronkelijke titel: ‘Welcome’ ... Trotsky
HTML en contact: Adrien Verlee, voor het Marxists Internet Archive, november 2008
Laatste bewerking: 18 november 2008
| Zie ook: ℵ In heel de wereld zal ‘Che’ Guevara miljoenen militanten tot voorbeeld zijn ℵ Cuba 1967 en de eerste conferentie van de OLAS ℵ Trotski: zijn bijdrage tot het marxisme |
Er ontbreekt een dimensie in de Duitse film Goodbye Lenin. Ik kan het weten, want ik woonde in de DDR niet lang voor de val van de muur. Deze muur werd gesloopt nog voor hij was opgetrokken. De immense tragedie van de overgang naar het kapitalisme in Oost Europa mag niet gezien worden in het licht van het aantal jaren dat verstreken is tussen de vulgaire en decadente prestrojka en het feestelijk neerhalen van de standbeelden van Lenin. Men kon Lenin geen vaarwel zeggen, want hij was nooit welkom geweest. Enkel zijn beeltenis was binnengebracht, hij was gemarginaliseerd, als clown onderworpen aan de stalinistische bureaucratie.
De Lenin van wie in deze film afscheid wordt genomen had niets te maken met de persoon die het socialisme in de wereld had binnengracht. Hun standbeelden waren leeg naar inhoud, en ik denk ook naar de vorm.
Ziedaar. We zullen Lenin nooit begrijpen zolang het leven en de ideeën van Leon Trotski op vele plaatsen verborgen blijven. Het lijkt misschien ironisch, maar de enige manier om Lenin weer tot leven te roepen is te doorgronden waarom zijn beste tijdsgenoot verbannen is geweest. We zullen er niet in slagen om te weten wat er gebeurd is zo we het obscuur mechanisme niet vatten waarmee de bureaucratische sovjetkaste zich het socialisme heeft kunnen toe eigenen en de revolutionaire geestdrift in de wereld heeft kunnen vernietigen.
Natuurlijk rest er ons een alternatief: dit mechanisme volledig ontmaskeren, van toen het in werking trad, iets wat ons tijd zal vergen en wat we steeds minder gaan hebben. Bovendien ontbreekt ons de informatie uit de eerste hand. Het is zoals wanneer een schip aan het zinken is en de machinist een rapport seint over het hoe en waarom van de schipbreuk, en toch licht men weer het anker naar dezelfde wateren en met dezelfde bedoelingen, zonder dat er wordt gezocht naar de oorzaken van de ramp. Als struisvogels steekt men de kop in het zand.
Ik ben het eens met Hugo Chavez, min of meer de woorden van Friedrich Engels gebruikend, wanneer hij onze bezorgdheden uitdrukt over de dringende noodzaak een evenwicht te vinden tussen socialisme en kakkerlakken. Als het de kakkerlakken gaan zijn, dan is de barbarij een idyllische variant tot de wereld van vandaag, na een grove schatting hoeveel keer dat wij de wereld kunnen uitroeien.
De 20ste eeuw heeft nog niet opgehouden te spreken. De wisselvalligheden die de revolutionaire politiek heeft gekend blijven voor een groot deel aan het zicht onttrokken. En als er iemand kan getuigen over die 20ste eeuw is het zeker Leon Trotski.
Ernest Mandel heeft het nog beter uitgedrukt: ‘Van alle belangrijke socialisten uit de 20ste eeuw was het Trotski die het duidelijkst de fundamentele tendensen heeft erkend binnen de ontwikkeling en de belangrijkste tegenstellingen van dit tijdperk, en het is ook Trotski die het duidelijkst een adequate strategie heeft geformuleerd voor de internationale arbeidersbeweging’.[1]
Ja, we hebben Lenin nodig, en hij zal pas terugkeren op voorwaarde dat we luisteren naar wat Trotski ons te zeggen heeft. Ze verdedigden hetzelfde. Trotski overleefde hem en was in staat om tijdens zijn leven en door zijn dood die krachten te ontsluieren die het socialisme hebben uitgeroeid. Ik daag op dit ogenblik elk denkend mens uit die oprecht probeert te begrijpen wat er gebeurd is, om de ervaringen van het trotskisme te bestuderen, ware het maar om ze te weerleggen. Diegenen die dit uit de weg gaan, diegenen die het links laten liggen, zijn geen leninsten.
Er wordt gezegd dat zonder Lenin Karl Marx een lege doos ware geweest. Ik durf eraan toe te voegen dat zonder Trotski er van Lenin geen sprake is. Alle marxistische denkers, vooral de ware revolutionaire marxisten, zijn onmisbaar om Marx te begrijpen, die over geen glazen bol beschikte. Hij heeft enkel voor de revolutionaire ideeën de richting aangewezen, de filosofie aangebracht, zodat de eerste maal in de geschiedenis de mensen de tunnel konden graven naar hun geluk ... op wereldschaal.
Laten we gebruik maken van deze beeldspraak. Het socialisme wordt verondersteld een tunnel te zijn, een weg die we kunnen inslaan, in een wereld waar we alleen maar dingen te winnen hebben en niets te verliezen, tenzij onze ketens. Welnu, de Oktoberrevolutie was de eerste poging om deze tunnel te graven, waarover Marx had gesproken. Doch het stalinisme heeft onze tunnel langs binnen opgeblazen Toen die tunnel was gegraven had men het dynamiet laten liggen waarmee die zou vernietigd worden. Trotski is toen de ingenieur geweest die er had op gewezen waar de explosieven lagen. Men heeft niet naar hem geluisterd. We kennen de rest ... een verschroeide planeet.
Vandaag wordt er heel poëtisch verkondigd dat de tunnel die we gaan graven het socialisme zal zijn van de 21ste eeuw. Of het nu gaat om het socialisme van de 21ste of van de 33ste eeuw, de tunnel kan worden opgeblazen, omwille van precies dezelfde tekortkomingen, en we zullen, vol tranen, wachten op het socialisme van de volgende eeuw ... verworden tot kakkerlakken.
Dat het mogelijk is om naar het socialisme over te gaan is een wetenschappelijke ontdekking. Het is geen gedicht of een boutade. Het socialisme van de 21ste eeuw is er omdat we in de 21ste eeuw leven. De enige manier om het te bereiken is de klassenstrijd. Het is zo simpel als wat. Toen de oorzaak van de kapitalistische uitbuiting werd ontdekt was dat een wetenschappelijke waarheid van hetzelfde gehalte en met dezelfde objectiviteit als dat de aarde rond de zon draait. Wij hebben Einstein niet nodig, noch de wetten van de algemene relativiteit, noch de aardmeetkunde om uit te leggen waarom de herfst op de zomer volgt. Newton is meer dan voldoende. De resultaten zijn de dezelfde, en de berekeningen veel eenvoudiger. We hoeven de zwarte gaten niet te begrijpen of de theorieën van Hawking om een satelliet in de ruimte te sturen. Het kan dat de communicatiemiddelen, de informatica, enz. de realiteit van het kapitalisme ingewikkelder hebben gemaakt, maar het blijft niettemin een feit dat de essentie (‘de kip bij de rijst met kip’) nog steeds dezelfde is als enkele eeuwen geleden. Er zijn geen ‘kwantumeconomen’ of ‘tensoriële mathematici’ nodig om uit te leggen welke de oorzaken zijn van de kapitalistische uitbuiting en waarom het kapitalisme heden verzwakt is.
Als we het hebben over het ‘socialisme van de 21ste eeuw’, kunnen we het evengoed hebben over het feit dat we het ‘vliegtuig van de 21ste eeuw’ moeten bouwen. Ook dat vliegtuig zal de zwaartekracht moeten overwinnen, net als de vliegtuigen van de 20ste eeuw hebben gedaan. In deze 21ste eeuw, net als sinds duizenden miljoenen jaren, is de constante G van de zwaartekracht nog altijd deze die Newton heeft berekend (G = 6,7 x 10 — 11m3/kgs2). Ik ben het ermee eens dat we comfortabeler vliegtuigen moeten bouwen, sneller en veiliger vliegtuigen, omdat de eisen van de 21ste eeuw anders zijn dan die van de 20ste eeuw, maar de uiteindelijke reden waarom een voorwerp de zwaartekracht moet overwinnen blijft dezelfde. Om een vergelijking te maken zouden we kunnen zeggen dat ons vliegtuig dat in 1917 probeerde de zwaartekracht te overwinnen in de lucht is geweest en dan op de aardoppervlakte is neergestort. Het zou beter zijn naar de oorzaken te zoeken voor we futuristische discours houden, want het moge nog de 21ste eeuw zijn, G zal onveranderd blijven. Van de 20ste naar de 21ste eeuw, de diepere oorzaken van de kapitalistische uitbuiting blijven identiek: de onteigening van de arbeid. Dus, er is maar één weg om te gaan ‘van de heerschappij van de nood naar de heerschappij van de vrijheid’. Genoeg geleuter waar ieder ogenblik dat voorbij gaat tegen ons wordt uitgespeeld.
Het vliegtuig is neergestort, en geloven we nu echt dat we met onze computers, onze mobiele telefoons of het Internet de zwaartekracht zullen kunnen trotseren, zonder rekening te houden met G? Natuurlijk niet! De zwaartekracht zal dezelfde blijven tot de planeet uiteenspat. We zouden ons beter haasten, de retoriek laten voor wat die is, en ons voor eens en altijd realiseren dat de vijand dezelfde is gebleven. Misschien is hij niet agressiever en gevaarlijker geworden, maar het blijft nog altijd dezelfde. Laten we ons haasten om nu voor eens en altijd te weten wie wij eigenlijk zijn.
Maar waarom dan Leon Trotski? Ik heb geen binding met een historische figuur, zoals zoveel mensen mij verwijten. Het is enkel dat deze man heel wat weet over de zwarte doos van het vliegtuig dat de geschiedenis eindelijk aan hoogte heeft willen laten winnen.
Leon Trotski is vermoord geweest, 65 jaar geleden, en dit op de meest groteske manier. Na 65 jaar blijft het bloed ons nog voortdurend bespatten. Deze moord had een einde moeten maken aan het recht van het Kremlin om de socialistische gedachte te monopoliseren en te verspreiden. Maar ze hebben volhard en zijn in een zoutkolom veranderd. Met de medaille van de Gouden Ster die aan Ramon Mercader werd toegekend, hebben ze met laffe en heimelijke hoera’s de dood van het socialisme gevierd. Deze moord was één van de meest perverse terroristische daden uit de geschiedenis. Het was de glorieuze oktober 1917 die zelfmoord pleegde, die 20ste augustus.
Mercader, zijn gevangenisstraf in Mexico uitgezeten, is naar Cuba gekomen (1960). Ik snap nog altijd niet met wie hij het op een koopje had gegooid en hoe het gebeurd is, noch hoe hij de martelaarskroon van de Marti of de as van Mella heeft kunnen aanschouwen. De man, die zonder het zelf te beseffen, de missie in handen had gekregen om de linkerzijde van de socialistische ideeën uit te roeien, is op Cuba overleden, iets waar ik mij moeilijk kan bij neerleggen. En dat was in die heldere en schitterende jaren van Che Guevara. Dit lijkt me zo onwezenlijk...
Heel zeker, de manier waarop de Cubaanse revolutie ideologisch heeft kunnen overleven heeft geen uitstaans met Mercader, de GPOe of het stalinisme. Integendeel zelfs, wat het mogelijk heeft gemaakt dat mijn revolutie kon overleven, dat was de geest van Leon Trotski, hoewel wij het niet beseffen, wat het zit weggestopt tussen de plooien van het historisch geheugen.
De waarheid is koppig en baant zich een weg, langzaam maar zeker, en is zoals het water, door niets te stoppen. Er loopt een mysterieuze route doorheen de Cubaanse Revolutie, die aanvangt met de Cubaanse Revolutionaire Partij, werd verder gezet door Mella, radicaliseerde met de Beweging van de 26ste Juli, en vervolgens op een sublieme manier haar voltooiing vond in de figuur van Che Guevara. Deze route is er een van een vastberaden klasse engagement en koppig internationalisme. Hier stapt Leon Trotski voorbij, stilzwijgend, miskend en belasterd, met een ondeugende glimlach op de lippen. Waarom werd jarenlang aan Leon Trotski verboden om in contact te treden met de Cubaanse revolutie? Ik ben er niet in geslaagd om het uit te vissen, maar wat ik wel weet is dat als een revolutie ooit radicaal is geweest, het wel de onze is, en als er ooit iemand heeft opgeroepen tot een radicale en nooit eindigende revolutie, het Leon Trotski is geweest. Marti kon zich niet vergist hebben wanneer hij stelde dat ‘in de politiek is het reële wat niet gezien wordt’.
We zouden het uitgebreid moeten hebben over Julio Antonio Mella, grondig zijn activiteiten in Mexico analyseren. Gelukkig hebben we het uitstekend werk van Olivia Gall [2] en Alejandro Galvez Cancino [3], dat op een volstrekt klare en nauwkeurige manier, uitermate gedocumenteerd, de communistische agitatie van Mella uit die periode analyseert. Mella, nadat hij terug was uit de USSR, beriep zich op Trotski en kende via Andreas Nin (vermoord, om het over iets anders te hebben, door de GPOe tijdens de Spaanse burgeroorlog) de doelstellingen van de Linkse Oppositie. In een exemplaar van het boek Het platform van de Oppositie schreef hij aan een kameraad: ‘Voor Alberto Martinez, met als doel de herbewapening van het communisme. Julio Antonio Mella’ [4]. Dat hij het trotskisme aanhing mag voor ons niet het belangrijkste zijn. Wat van meer gewicht was waren de radicale standpunten die hij in Mexico innam. ‘Mella wordt door de trotskisten als de grondlegger aanzien van de stroming die later binnen de Mexicaanse Communistische Partij de linkse oppositie ging vormen’, schrijft de historica Olivia Gall [5].
Het was ook Julio Antonio Mella die ons in Cuba de weg heeft getoond naar het socialisme. Hij was het die deze schitterende brug heeft gebouwd tussen Marti en het bolsjewisme, voor ons het beste uit ons meest recente verleden, en voor de mensheid in de naaste toekomst. Wat er ook moge worden verteld, en hoe graag anderen hem ook zouden opsluiten binnen een pathetisch patriottisme, hem een eng discours in de mond leggen, was deze moedige, krachtige en polemische Mella — en geen enkele andere — de eerste Cubaanse communist.
Het stalinisme, dat ons vervolgens heeft besmet, en dat gedurende jaren op een zekere manier van belang is geweest in het verloop van de socialistische revolutie, was niets anders dan een besmettelijk virus, ondanks het welke, en niet zonder strijd, het socialistische ideaal had kunnen overleven, omdat het de essentie zelf was van de revolutie. De stalinistische partijen hebben niks bijgedragen tot ideologisch proces, niet toen ze Mella uit de partij hebben verjaagd, noch toen ze met Machado een pact had gesloten en nog bij vele andere gelegenheden, God zij dank!
Hier leeft er nog een groot aantal kameraden die ons veel hebben te vertellen, trouw als ze zijn aan de socialistische revolutie ... en erkentelijk dat ze zijn geholpen door, en hebben geluisterd naar een andere marxist die naast Mella prijkt op het embleem van de Unie van de Communistische Jeugd van Cuba: Che Guevara.
En het is precies Che die ik wil uitnodigen, in zijn totaliteit en met de ster op zijn voorhoofd, om Trotski welkom te heten op de 65ste verjaardag na diens moord. Che Guevara, het symbool van het meest radicale communisme, is erin geslaagd om van het trotskisme een instrument te maken, hoewel hij het trotskisme niet kende. En dat enkel en alleen omdat de theoretische waarheden van Trotski al even bestendig zijn als de waarde van de G, als de algemene zwaartekracht. Che is, zonder het zelf te weten, uit zichzelf, tot dezelfde standpunten gekomen als Trotski ... Zonder dat men toestaat dat hij het weet.
Ik zal twee voorbeelden aanhalen waardoor ik heb kunnen ontdekken dat er tussen beide een geheime communicatie bestond.
Che is de revolutionair geweest die het best de beginselen van de permanente revolutie had begrepen, in zodanige mate dat hij gestorven is in een poging om die principes te verdedigen. Maar hij is niet enkel gestorven omdat hij die beginselen ten uitvoer wilde brengen, hij is gestorven in een poging om intellectueel de essentie te raken.
Voor die 65ste verjaardag zal ik hier even terugkomen op drie fundamentele aspecten van de permanente revolutie:
Eerste aspect: ‘De theorie van de permanente revolutie, die terug opleefde in 1905, verklaarde de oorlog aan deze ideeën en deze zienswijze. Ze wees erop dat het volbrengen van de democratische taken in de achtergebleven landen, in ons tijdperk, hen direct leidt tot de dictatuur van het proletariaat, dat deze de socialistische taken op de dagorde stelt’[6].
Op dit terrein was Che rechtuit. Hierover zegt Nestor Kohan: ‘Hij (Che) aanvaardt op geen enkel moment dat in Latijns-Amerika (ik voeg eraan toe: in de wereld) de taak erin bestond om een ‘nationale’, ‘democratische’, ‘progressieve’ revolutie’ uit te bouwen, of een kapitalisme met een menselijk gezicht. Hij stelt op een scherpe, zeer polemische manier, dat als we niet de socialistische revolutie vooropstellen, het zal gaan om een karikatuur van de revolutie, die zal uitlopen op een mislukking, zoals zo veel is gebeurd’[7].
Beide versies zijn identiek. De ontwikkelingslanden moeten niet wachten tot een Engelsman of een Duitser beslist er de revolutie te organiseren. Trotski had dit reeds gezegd in het Manifest van de ‘Alarm’ Conferentie van de 4de Internationale in mei 1940: ‘...het perspectief van de permanente revolutie betekent geenszins dat de achtergebleven landen moeten wachten op het signaal van de geavanceerde landen, of dat de koloniale volkeren geduldig moeten wachten tot het proletariaat van de stedelijke centra hen bevrijdt. Hulp komt toe aan degenen die zichzelf behelpen!’
Een tweede aspect: ‘De theorie van de permanente revolutie kenmerkt de socialistische revolutie als dusdanig. Gedurende een periode en voor een lange tijd wijzigen de sociale verhoudingen tijdens een voortdurende interne strijd. Zonder ophouden verwisselt de samenleving van huid (...). Omwentelingen in de economie, techniek, wetenschap, het gezin, de zeden en de dagelijkse gewoontes, voltrekken zich, beïnvloeden elkaar in dergelijke complexe onderlinge verhoudingen, dat de samenleving onmogelijk tot evenwicht kan komen’[8].
Che zelf schreef in Het socialisme en de mens in Cuba: ‘In deze periode van opbouw van het socialisme zien we de geboorte van de nieuwe mens. Zijn beeld staat nog niet helemaal vast. Het zal ook nooit gebeuren, gezien het feit dat dit proces parallel loopt aan de ontwikkeling van de nieuwe economische structuren’ [9]. Voor Che was ‘voor een revolutionair de enige plaats van rust het graf’.
Derde aspect: het internationale. Voor Trotski: ‘het internationaal karakter van de socialistische revolutie, het derde aspect van de theorie van de permanente revolutie, vloeit voort uit de huidige stand van de economie en de sociale structuur van de mensheid. Internationalisme is geen abstract beginsel, maar een theoretische en politieke afspiegeling van het karakter van de wereldeconomie, de mondiale ontwikkeling van de productiekrachten en de mondiale dimensie van de klassenstrijd. De socialistische revolutie begint op nationale basis, maar kan niet worden voltooid binnen deze en daar blijven steken. Het oponthoud van de proletarische revolutie binnen een nationaal kader kan slechts een voorlopige stand van zaken zijn, hoewel, zoals uit de ervaring van de Sovjet-Unie blijkt, voor een lange duur. In een geïsoleerde proletarische dictatuur, groeien de interne en externe tegenstellingen onvermijdelijk, samen met de bereikte successen. Als hij geïsoleerd blijft moet de proletarische staat uiteindelijk ten prooi vallen aan deze tegenstellingen’[10].
Che zei over de revolutionairen: ‘Indien hun revolutionaire gloed wordt opgeslorpt, wanneer de meest dringende taken op lokaal vlak moeten worden volbracht en het proletarisch internationalisme wordt vergeten, dan houdt de revolutie op een drijvende kracht te zijn en vervalt in een rustige slaap, wat door onze onverzoenlijke vijand, het imperialisme, wordt uitgebuit, om terrein te winnen. Internationalisme is een plicht, maar ook een revolutionaire noodzaak’[11].
Ik zal geen tijd gaan verspillen. Als er iemand geweest is die altijd gestreden heeft om de Cubaanse revolutie socialistisch te maken, dan is het Che geweest. Hij wierp zich op de uitbouw van het socialisme in een achtergebleven land, verdiepte dag na dag haar socialistisch karakter ... om dit volledig achter zich te laten in naam van de wereldrevolutie. Ik ken niemand anders die hetzelfde heeft gedaan. Ik denk niet dat er een grotere trouw kan bestaan aan de beginselen van de permanente revolutie. We kunnen hem bekritiseren omdat hij een te permanente en te consequente revolutionair is geweest.
Een ander element, waarin het denken van Trotski en Che samenliep, zij het niet dezelfde omstandigheden, was hun krachtige inzet voor de geplande economie. Het lijdt geen twijfel dat Trotski aanvankelijk had gekozen voor de NEP, gezien de verschrikkelijke economische omstandigheden waarin de Sovjet-Unie zich bevond, wat het Oorlogscommunisme werd genoemd. Maar al heel vlug heeft Trotski hierop kritiek geleverd. Hij was van mening, zoals Isaac Deutscher aanbrengt, dat ‘met de overgang naar de NEP de noodzaak om tot planning over te gaan nog dringender was geworden (...). Juist omdat het land heropleefde onder een markteconomie, was het nodig dat de markt werd gecontroleerd en middelen werden geschapen voor die controle. Het ging erom de kwestie van het centrale plan op te werpen, zonder het welke het onmogelijk was de productie te rationaliseren, de industriële en commerciële middelen te centraliseren en een evenwicht te vinden tussen de verschillende sectoren van de economie’[12].
De standpunten van Che ten voordele van het plan en zijn spreekwoordelijke aversie voor de NEP zijn genoegzaam bekend. Che was van oordeel dat Lenin, zo hij er de tijd voor had gekregen, de NEP in vraag zou hebben gesteld. En er is niet enkel het plan. Che, heeft zich, op het einde van zijn leven, uitgesproken voor de socialistische democratie. Michel Löwy schrijft in Rebelion: ‘We weten dat tijdens de laatste jaren van zijn leven Ernesto Che Guevara aanzienlijk meer afstand had genomen van het Sovjet paradigma (...). Maar een groot deel van zijn latere geschriften is nog niet gepubliceerd, om niet te verklaren redenen. Onder deze documenten vinden we een radicale kritiek op Het Handboek Politieke Economie van de Academie der Wetenschappen van de USSR, geschreven in Praag in 1966 (...). Een van de passages is erg interessant, omdat daaruit blijkt dat Guevara in zijn latere politieke denken toenadering zocht tot de idee van de socialistische democratie’[13].
Dat was Che. Hoewel hij onvoldoende Leon Trotski had bestudeerd, sloot hij aan bij de meest consequente stellingen van het trotskisme. Misschien was hij er zich niet van bewust, doch dat is van weinig belang. Dit geeft aan dat deze beginselen met de waarheid stroken en het schenkt op zijn beurt meer kracht aan de gedachten van Trotski. In 1965 schrijft Che vanuit Tanzania aan Armando Hart over de keuze die hij heeft gemaakt op gebied van marxistische filosofie en in alinea 7 zegt hij: ‘En uw vriend Trotski moest erbij staan, die naar het schijnt geleefd en geschreven heeft’[14].
Dit kan te denken geven dat hij heel weinig wist over de stichter van het Rode Leger. Het schijnt nochtans dat hij tijdens zijn laatste levensjaar meer aandacht heeft geschonken aan diens werk. Juan Leon Ferrer, een trotskistische kameraad, die werkte op het Ministerie voor Industrie, heeft mij dit verzekerd. Che ontving ondermeer het tijdschrift van diens organisatie en het was Che die de gevangen gezette trotskisten in vrijheid liet stellen. Kameraad Roberto Acosta, sindsdien overleden, deelde met Guevara een grote vriendschap. Volgens Leon Jose Ferrer hadden ze het tijdens het oogsten van het suikerriet (zafras) over Trotski. Deze kameraad zegt dat Che De permanente revolutie had gelezen, en we weten dat hij in Bolivia de Geschiedenis van de Russische Revolutie in zijn rugzak meedroeg.
We kunnen nog vele voorbeelden aanhalen die aantonen dat beide voorbeeldige revolutionairen dezelfde weg hebben bewandeld.
De ene zowel als de andere hadden op een briljante en succesvolle manier een leger geleid evenals een ontluikende socialistische staat, waarbij ze volop Karl Marx in de praktijk brachten; beide waren revolutionaire ideologen die de macht hebben gegrepen die poogden het revolutionaire proces uit te diepen, terwijl ze trouw bleven, de ene aan Fidel, de andere aan Lenin, met een drang naar links. Vertegenwoordigers van het meest ontwikkelde ideaal van het internationalisme en consequent revolutionaire standpunten, werden ze beiden vermoord.
Ernesto Guevara heeft van mij een trotskist gemaakt. Toen ik toegang kreeg tot Trotski’s geschriften, erg laat naar mijn smaak, realiseerde ik me dat veel dingen ... me al tijdens mijn jeugd waren verteld, door Che. Vanaf de eerste pagina’s kreeg ik de bevestiging van wat ik zo vaak had gevoeld bij het lezen van Che: dat de revolutie niets te maken had met de nationale afwijking; dat er geen ruimte is in het socialisme voor de voornaamwoorden ‘onze’ of ‘uw’; dat de revolutionaire theorie is zoals de wetten van de fysica, een universele taal. En zoals Armando heeft verklaard op een ander tijdstip: ‘Onze strijd is niet enkel een strijd voor Cuba, maar een strijd voor alle arbeiders en verdrukten van de wereld. Onze grenzen zijn moreel. Onze bakens zijn de klassen’[15].
Wat ik bij Trotski het meest op prijs stel is zijn manier van spreken, zijn passie die zijn redevoeringen altijd bij mij opwekken. Hetzelfde heeft mij in de ban bij Che Guevara. Daarom ben ik militant in zijn leger zoals in het leger van Che zonder ook maar iemand te verraden. Beide betuigen met dezelfde waarheid, het woord, het pistool en het hart.
Kameraden, laten we eindelijk volwassen worden. Er is teveel onrecht, teveel uitbuiting, het bewijs dat er een unieke oplossing bestaat is al te groot, teveel onder ons zijn dood. Leon Trotski roept ons terug op voor de strijd. Laten we hem welkom heten, onvoorwaardelijk! Che Guevara is zijn amfitryon en de volkeren van Latijns-Amerika maken aanspraak op het socialisme. Trotski heeft op een dramatische manier het theoretisch gedeelte gewonnen. Laten we zonder uitstel onze revolutionaire beweging met vertrouwen bewapenen. Trotski en Che zijn van de partij. Laten we voor eens en altijd aan de boom schudden en de nieuwe reformisten ontmaskeren, die verhinderen dat de bolivariaanse revolutie vooruitgang boekt, die het speerpunt is, de eerste trede op de ladder naar een revolutie zonder voorgaande, op heel het continent.
Laten we onszelf er nog eens op wijzen dat de zon, de sterren en de zwaartekracht onze bondgenoten zijn. Proletariërs aller landen verenigt U!
_______________
[1] Ernest Mandel, Trotsky as alternative, Verso, Londen, 1995.
[2] Olivia Gali, Trotsky en Mexico, Coleccion Problemas de Mexico, 1991. Olivia Gali’s proefschrift (in het Frans), Trotsky et la vie politique dans le Mexique de Cardenas, (Université de Grenoble 2, 1986) is ook van essentieel belang om te lezen.
[3] Alejandro Galvez Cancino, Julio Antonio Mella. Un marxista Revolucionario, Critica de l’Economia Politica, 1986.
[4] Idem.
[5] Olivia Gali, cit.
[6] Leon Trotski, De permanente revolutie, 1931, inleiding tot de Russische editie, 1929, beschikbaar op ww.marxists.org.
[7] Nestor Kohan, Che Guevara. Otro mundo es posible. Uitgave Nuestra America, 2003.
[8] Leon Trotski, cit.
[9] Ernesto Guevara, El socialismo y el hombre en Cuba, Marcha, Montevideo, 1965.
[10] Trotski, cit.
[11] Guevara, cit.
[12] Isaac Deutscher, Le prophète désarmé, in 6 volumes gepubliceerd bij 10/18 van 1972 tot 1980.
[13] Michael Löwy, Ni Calco ni copia : Che Guevara en busqueda de un nuevo socialismo, Reblion, 5 augustus 2002.
[14] Ernesto Guevara, brief van 4 december 1965 aan Armando Hart, gepubliceerd in 1997 door het Cubaanse tijdschrift Contracorriente, in zijn boek (geciteerd in noot 7) vermeldt Nestor Kohan deze brief en analyseert hem, een brief die dertig jaar lang onuitgegeven was gebleven.
[15] Armando Hart, ‘Groet van het Centraal Comité van de Cubaanse Communistische Partij aan het 23ste Congres van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie’. (Gepubliceerd in Poltica internacional de la revolucion Cubana, Editora Politica, 1966).