V.I. Lenin
De linkse stroming, een kinderziekte van het communisme
In de eerste maanden na de verovering van de politieke macht door het proletariaat in Rusland op 7 november 1917 (25 oktober oude tijdrekening) kon het de schijn hebben alsof ten gevolge van de reusachtige verschillen tussen het achterlijke Rusland en de ontwikkelde West-Europese landen, de revolutie van het proletariaat in deze landen zeer weinig op de onze zou lijken. Nu beschikken wij al over een vrij aanzienlijke internationale ervaring, waaruit met grote zekerheid blijkt dat enige grondtrekken van onze revolutie geen plaatselijke, geen specifiek nationale, geen uitsluitend Russische, maar internationale betekenis hebben. Ik spreek hier niet van internationale betekenis in de ruime zin van het woord: wat de inwerking van onze revolutie op alle landen betreft, hebben niet enkele, maar al haar grondtrekken en vele van haar secundaire trekken internationale betekenis. Neen, ik spreek erover in de meest strikte betekenis van het woord, d.w.z. wanneer men onder internationale betekenis verstaat dat hetgeen bij ons gebeurd is internationale geldigheid heeft of zich met een historische onvermijdelijkheid op internationale schaal zal herhalen, moet men aan enkele grondtrekken van onze revolutie zo’n betekenis toekennen.
Het zou natuurlijk een grote fout zijn deze waarheid te overdrijven en haar tot meer dan enkele grondtrekken van onze revolutie uit te breiden. Het zou evenzeer onjuist zijn buiten beschouwing te laten dat na de overwinning van de proletarische revolutie, al is het maar in één van de ontwikkelde landen, naar alle waarschijnlijkheid een scherpe wending zal intreden, dat namelijk Rusland spoedig daarna geen land meer zal zijn dat als voorbeeld kan dienen, maar weer een (in de ‘sovjet-’ en in socialistische betekenis) achtergebleven land.
Maar op het gegeven historische moment is het nu eenmaal zo dat het Russische voorbeeld alle landen iets, en wel iets ongemeen essentieels uit hun onvermijdelijke en niet ver verwijderde toekomst toont. De vooruitstrevende arbeiders van alle landen hebben dit al lang begrepen — nog vaker overigens niet zozeer begrepen als wel met het instinct van de revolutionaire klasse beseft, aangevoeld. Vandaar de internationale ‘betekenis’ (in de engere zin van het woord) van de sovjetmacht en evenzeer van de grondslagen der bolsjewistische theorie en tactiek. Dat is niet begrepen door de ‘revolutionaire’ leiders van de Tweede Internationale van het slag van Kautsky in Duitsland en Otto Bauer en Friedrich Adler in Oostenrijk, die dan ook reactionairen, verdedigers van het ergste opportunisme en van het sociale verraad zijn gebleken. De in 1919 in Wenen anoniem[1] verschenen brochure Wereldrevolutie (‘Weltrevolution’, Sozialistische Bücherei, nummer 11, bij Ignaz Brand) toont o.a. bijzonder aanschouwelijk de gehele gedachtengang en denkwijze, juister gezegd, heel de afgrond van onverstand, pedanterie, gemeenheid en verraad aan de belangen van de arbeidersklasse — en dat alles onder het mom van ‘verdediging’ van de idee der ‘wereldrevolutie’. Over deze brochure echter later meer. Hier willen wij alleen nog op één punt wijzen: in lang vervlogen tijden, toen Kautsky nog marxist en geen renegaat was, pakte hij het vraagstuk als historicus aan en voorzag dat er een situatie zou kunnen ontstaan waarin de revolutionaire ingesteldheid van het Russische proletariaat een voorbeeld voor West-Europa zou kunnen worden. Dat was in 1902, toen Kautsky in de revolutionaire Iskra[2] het artikel publiceerde De Slaven en de revolutie. Ziehier wat hij in dit artikel schreef:
“Vandaag” (in tegenstelling tot het jaar 1848) “heeft het er echter veel van weg dat de Slaven niet alleen hun plaats in de rijen der revolutionaire volken hebben ingenomen, maar dat ook het zwaartepunt van het revolutionaire denken en doen zich steeds meer naar de Slaven verplaatst. Het revolutionaire centrum verplaatst zich van west naar oost. In de eerste helft van de 19e eeuw lag het in Frankrijk, bij tijden in Engeland, in 1848 trad ook Duitsland toe tot de rij van revolutionaire naties (...) De nieuwe eeuw echter begint onder verschijnselen die ons op de gedachte brengen dat wij een verdere verschuiving van het revolutionaire centrum tegemoetgaan, en wel een verschuiving in de richting van Rusland (...) Rusland, dat zo vele revolutionaire stimulansen uit het Westen heeft ontvangen, is misschien thans aan de beurt ook van zijn kant revolutionaire stimulansen te geven. Het opvlammen van de Russische revolutionaire beweging zal misschien het krachtigste middel zijn om de geest van slappe kleinzieligheid en kil staatsmansgedoe, die in onze rijen een grote rol begint te spelen, uit te bannen en de hartstochten van de strijd en van de bezieling voor onze grote idealen weer hoog te laten oplaaien. Rusland is voor West-Europa al lang niet meer louter het toevluchtsoord van de reactie en het absolutisme. Veeleer wordt het omgekeerde nu het geval. West-Europa wordt het toevluchtsoord van de reactie en van het absolutisme in Rusland (...) De Russische revolutionairen zouden misschien al lang hebben afgerekend met de tsaar, als ze niet tegelijkertijd hadden moeten strijden tegen zijn bondgenoot, het Europese kapitaal. Laat ons hopen dat het hen dit keer lukt beide vijanden te verslaan, opdat hun onheilige alliantie sneller ineenstort dan haar voorgangster. Maar hoe de huidige strijd in Rusland ook moge aflopen, het bloed en het levensgeluk van de martelaren, die hij waarschijnlijk helaas maar al te rijkelijk zal eisen, zullen niet voor niets worden gegeven. Ze zullen het zaad van de sociale omwenteling in de gehele beschaafde wereld bevruchten en het rijker en sneller doen opschieten. De Slaven waren in 1848 de ijzige vorst, die de bloesems van de volkerenlente knakte. Misschien is het hun vergund nu de warme stormwind te worden, die het ijs van de reactie doet barsten en een nieuwe, gelukkige volkerenlente onweerstaanbaar naderbij brengt.”
(Karl Kautsky, De Slaven en de revolutie, ‘Iskra’, Russisch sociaaldemocratisch revolutionair blad, nr. 18 van 10 maart 1902.)
Hoe goed schreef Karl Kautsky toch achttien jaar geleden!
_______________
[1] De brochure Weltrevolution was door Otto Bauer geschreven.
[2] ‘Iskra’ (De Vonk) was de eerste Russische illegale marxistische krant. Zij werd in 1900 door Lenin opgericht en speelde een beslissende rol bij de vorming van de revolutionaire marxistische partij van de Russische arbeidersklasse.