Geschreven: 20 juni 1873
Bron: Tegen het reformisme, Uitgeverij Progres, Moskou 1990. Een bundel teksten (extracten) rond het thema reformisme
Vertaling: Uitgeverij Progres
Deze versie: Spelling - Voetnoten zijn niet overgenomen
Transcriptie/HTML en contact: Adrien Verlee, voor het Marxists Internet Archive, februari 2009
Laatste bewerking: 07 februari 2009
20 juni 1873
Wat nu de houding van de partij tegenover het lassalleanisme betreft zou u uiteraard beter dan wij kunnen zeggen, welke tactiek moet worden gebruikt in welke gevallen. Maar ook het volgende moet in ogenschouw worden genomen. Wanneer men, net als u, tot op zekere hoogte moet concurreren met de Algemene Duitse Arbeidersbond, dan gaat men vanzelf teveel aandacht toebedelen aan de opponent en raakt men gewend om te pas en te onpas allereerst over hem te denken. Doch de Algemene Duitse Arbeidersbond en de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij vormen bij elkaar immers nog altijd slechts een nietige minderheid in de Duitse arbeidersklasse. Naar onze opinie, die steunt op vele jaren ervaring, ligt de juiste propagandatactiek niet in het hier en daar aan de tegenstander ontlokken van personen apart en afzonderlijke groepen leden van de organisatie, maar in het inwerken op de brede, nog niet door de organisatie ingepalmde massa’s. Een nieuw lid dat we zelf hebben ontrukt aan de oertoestand is meer waard dan tien lassalleaanse overlopers, die altijd de partij infiltreren met elementen van hun onjuiste visies. Als het maar mogelijk was om alleen de massa’s aan te trekken zonder hun plaatselijke leidslieden, dan zou het nog te overzien zijn. Doch altijd moet men een hoop van dat soort leidslieden op de koop toe nemen, die vastzitten aan hun vroegere publieke uitspraken, als het niet hun vroegere opinies zijn en die koste wat het kost tonen, dat zij hun oude principes niet hebben laten varen, dat, integendeel, de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij het ware lassalleanisme verkondigt. Dit was ook het probleem in Eisenach — destijds misschien onvermijdelijk — maar de partij heeft van deze elementen zonder meer schade geleden en ik vraag me af of de partij vandaag de dag niet op zijn minst minder sterk zou zijn zonder hun aansluiting. In ieder geval zou ik er niet gelukkig mee zijn als deze elementen ondersteuning zouden krijgen.
Men mag zich niet laten overdonderen door uitroepen over ‘eenwording’. Uitgerekend diegenen die het meest met deze leuze te koop lopen zijn ook de grootste aanstichters van tweedracht; zo zijn de huidige bakoenisten van de Zwitserse Jura, die alle schisma’s aanzwengelen, die over niets zo luid schreeuwen als over eenwording. Deze fanatici van de eenwording zijn ofwel mensen met oogkleppen, die alles willen vermengen tot een kleurloze brij die slechts hoeft te staan rijzen tot nieuwe tegenstellingen in een nog scherpere vorm, omdat al die elementen dan in één ketel zitten. (Uw Duitsland geeft een pracht voorbeeld in de persoon van heren, die de verzoening tussen arbeiders en kleine bourgeois verkondigen); ofwel het zijn mensen die onbewust (zoals bijvoorbeeld Mülberger) of bewust die beweging willen falsifiëren. En daarom nu schreeuwen de bevlogen sektariërs en de grootste intriganten en oplichters op bepaalde tijden om het hardst over eenwording. Van ons leven ondervonden wij van niemand erger prikkelen en listen dan van de schreeuwerige verkondigers van de eenwording.
Natuurlijk, elk partijbestuur streeft naar succes en dat is heel goed. Maar er zijn omstandigheden waarin men de moed moet hebben om direct succes op te offeren voor belangrijker zaken. Met name een partij als de onze, waarvoor de eindzege absoluut vaststaat en die in onze tijd en voor onze ogen zo gigantisch groot is geworden, heeft zeker niet steeds en onvoorwaardelijk direct succes nodig. Neem bijvoorbeeld de Internationale. Na de Commune had deze een enorm succes. Als door de donder getroffen verklaarden de bourgeois hem voor almachtig. De overweldigende meerderheid van de leden van de Internationale dacht dat dit voor eeuwig zo zou blijven. Doch wij wisten wel degelijk dat de bel moest barsten. Aan de Internationale zoog zich allerlei gespuis vast. De aldaar aanwezige sektariërs werden kwaadaardig en misbruikten de Internationale in de hoop dat hun geweldige domheden en laagheden door de vingers werden gezien. Wij hebben toen ingegrepen. We wisten heel goed dat de bel eens moest barsten en trachtten niet de catastrofe uit te stellen, maar de Internationale er schoon en onvervalst uit te krijgen. In Den Haag barstte de bel en u weet dat de meeste gedelegeerden van het congres er met een kater van naar huis zijn gegaan. En dat bijna al deze teleurgestelde mensen, die hoopten in de Internationale het ideaal van de algehele broederschap en verzoening te vinden, op het thuisfront een nog ergere intrige in gang zetten dan welke was uitgebroken in Den Haag! Nu verkondigen de afgescheiden intriganten de verzoening en schreeuwen zij dat wij intolerante mensen zijn, dictators! Maar als wij in Den Haag voor verzoeners hadden gespeeld, als wij de loop van het schisma hadden geremd, wat zouden de gevolgen geweest zijn? De sektariërs en met name de bakoenisten zouden een extra jaar tijd tot hun beschikking hebben gekregen om uit naam van de Internationale nog veel grotere domheden en vuilheden te begaan; de arbeiders van de meest ontwikkelde landen zouden zich met walging hebben afgewend; de bel zou niet gebarsten zijn, maar langzaam gekrompen, doorzeefd met speldenprikken en het volgende congres, waarop de crisis hoe dan ook moest losbreken, zou worden tot een schandaal tussen het kleine grut, omdat het principe reeds ten offer was gevallen in Den Haag! Juist dat zou het einde van de Internationale zijn geweest, het einde door ‘eenheid’! In plaats daarvan hebben wij de eer aan ons gehouden en deze rottende elementen van ons afgeschud — de leden van de Commune die aan de laatste, beslissende vergadering van de Commune hebben deelgenomen zeggen, dat niet één Communevergadering op hen zo’n buitengewone indruk maakte als die rechtszitting tegen de verraders van het Europese proletariaat, — wij lieten hen gedurende tien maanden uit alle macht liegen, belasteren en intrigeren en wat is het resultaat? Deze vermeende vertegenwoordigers van de overgrote meerderheid der Internationale laten thans zelf weten, dat zij niet op het eerstvolgende congres durven verschijnen (voor details zie het artikel dat hierbij is ingesloten voor de Volksstaat [F. Engels, In de Internationale. Red.]). En als wij nogmaals tot actie zouden moeten overgaan, zouden wij in grote lijnen niet anders handelen; tactische fouten zijn natuurlijk altijd mogelijk.
In ieder geval ben ik er zeker van, dat de beste elementen uit het lassalleaanse kamp mettertijd zelf in uw armen vallen, en het zou derhalve onverstandig zijn de vrucht af te rukken voor deze rijp is, zoals de voorvechters voor de eenwording dat willen.
Overigens zei de oude Hegel reeds: een partij bewijst haar levensvatbaarheid door een scheuring aan te gaan en de kracht te hebben deze scheuring te doorstaan [G.W.F. Hegel, Fenomenologie van de geest, de paragraaf: ‘De waarheid van de verlichting’. Red.]. De beweging van het proletariaat doorloopt onvermijdelijk verscheidene ontwikkelingsstadia; in elk stadium blijft een aantal mensen steken die niet meer meegaan. Alleen hierdoor wordt duidelijk, waarom de ‘solidariteit van het proletariaat’ in de realiteit zich alom realiseert in de vorm van verschillende partijgroeperingen, die onderling vechten op leven en dood, gelijk de christelijke sekten in het Romeinse keizerrijk ten tijde van de ergste vervolgingen.
U moet daarbij niet vergeten, dat indien bijvoorbeeld de Neuer-Social-Democrat meer abonnees telt dan de Volkstaat, dit kan worden verklaard door het feit dat elke sekte per se fanatisme in zich draagt en dankzij dit fanatisme — en in het bijzonder daar waar de sekte nieuw is (zoals bijvoorbeeld de Algemene Duitse Arbeidersbond in Sleeswijk-Holstein) — boekt deze heel wat grotere directe successen dan een partij die, vrij van alle sektarische grillen, simpelweg de beweging vertegenwoordigt zoals deze is. Doch leeft en laat leven.
Vertaald uit het Duits