Deze versie: Spelling aangepast
Transcriptie/HTML en contact: Adrien Verlee, voor het Marxists Internet Archive
| Hoe te citeren? — Graag bronvermelding !
Bron: De Internationale, orgaan van de Nederlandse sectie van de IVe Internationale, aug-sept. 1967, jg. 10
Deze versie: Spelling aangepast
Transcriptie/HTML en contact: Adrien Verlee, voor het Marxists Internet Archive
| Hoe te citeren? — Graag bronvermelding !
Op 19 augustus is Isaac Deutscher te Rome overleden. Toen ik hem veertien dagen geleden in Londen opbelde was hij reeds met vakantie gegaan, een vakantie waarvan hij niet levend zou terugkeren. Deutscher kwam in juni 1961 naar Amsterdam om te getuigen voor Michel Raptis en Sal Santen die terechtstonden voor de hulp die zij gegeven hebben aan de Algerijnse bevrijdingsstrijd. Het was in die dagen dat ik Deutscher leerde kennen. Gedurende de twee dagen dat hij in Amsterdam vertoefde (het was zijn eerste bezoek) heeft hij onafgebroken vragen gesteld over het lot van de joden tijdens de oorlog. In een stromende regen maakten wij een rondvaart door de Amsterdamse grachten, hetgeen hem deed opmerken “dat er meer dan eens een zondvloed in Nederland plaatsvond”.
Met Isaac Deutscher is de grootste biograaf van onze tijd heengegaan. Geboren in 1907 uit Pools-Joodse ouders trad hij in 1926 toe tot de communistische partij waaruit hij in 1932 wegens antistalinisme werd geroyeerd.
Gedurende zijn hele leven is Deutscher een overtuigd marxist gebleven. Zijn belangrijkste werken zijn de biografieën van Stalin en Trotski. Voor zijn heengaan was hij bezig aan een biografie van Lenin waaraan hij vele jaren van voorbereiding heeft besteed.
Het is een typische bijzonderheid dat het bericht over Deutschers overlijden in de Nederlandse pers verscheen (21 augustus) op de dag dat het 27 jaar geleden is dat Trotski overleed als gevolg van de moordaanslag door Stalins GPOE.
Naar onze mening zijn de drie delen van Deutschers biografie van Trotski (The Prophet Armed, The Prophet Unarmed en The Prophet Outcast) het belangrijkste wat hij heeft geschreven. In dit werk geeft hij niet alleen een zeer nauwkeurig verslag van het leven van Trotski; van de verdiensten en fouten van deze grote revolutionair, maar hij treedt ook met hem in discussie over tal van fundamentele kwesties. In zijn nawoord van The Prophet Outcast (Overwinning in Nederlaag) schrijft Deutscher: “Als de trotskisten, zinovjewisten en boecharinisten de vijftiger jaren hadden beleefd dan had de taak van de destalinisatie aan hen toegevallen. Zij zouden hem met geheel hun hart, met eer en met vastberadenheid hebben uitgevoerd. Maar daar zij allen zijn ondergegaan met de Atlantis van de oude bolsjewieken en de destalinisatie een onontkoombare noodzakelijkheid was moesten Stalins volgelingen en medeplichtigen het werk aanvatten. Zij konden deze taak niet anders beginnen dan met bevende handen en gewetens omdat zij nooit hun aandeel in Stalins misdaden kunnen vergeten, steeds ernaar verlangend een einde te maken aan de schokkende onthullingen en de hervormingen die zij moeten doen. Van alle geesten uit het verleden is er geen die hen zo hardnekkig bespot en bedreigd als de geest van Trotski, hun aartsvijand, aan wie hun onthullingen en hervormingen een onbewust eerbetoon is. Niets kwelt Chroesjtsjov meer dan dat jonge mensen, die niet overladen zijn met verantwoordelijkheid voor de verschrikkingen van Stalin, ongeduldig worden over zijn uitvluchten en spitsvondigheden en overgaan tot een openlijke rechtvaardiging van Trotski. De openlijke rechtvaardiging zal in ieder geval komen ofschoon misschien niet voordat Stalins volgelingen het toneel hebben verlaten. Als hij komt zal het een meer dan te late handeling van recht zijn tegenover de herinnering van een groot man. Door deze handeling zal de arbeidersstaat aankondigen dat hij rijpheid heeft bereikt, dat hij zijn bureaucratische kluisters heeft verbroken en het klassieke marxisme opnieuw heeft aanvaard dat met Trotski werd verbannen.”
Met Isaac Deutscher is een zeer ernstig leermeester van de arbeidersklasse heengegaan. De werken die hij ons naliet zullen de tijd weten te doorstaan en zij zullen voor velen een inspiratiebron vormen in de lange strijd voor het socialisme die wij nog voor de boeg hebben.
M.
Dit werk werd geschreven toen Chroesjtsjov nog aan het bewind was.