Albert De Coninck
España - Belgen in de Internationale Brigaden
Hoofdstuk 14
De gevechten aan de Ebro waren nog niet beëindigd toen de Internationale Brigaden werden teruggetrokken. Het laatste gevecht der ‘Internationalen’ werd geleverd door de 15e brigade. Voor enkele duizenden onder hen werd het maar het voorlaatste gevecht.
Begin oktober 1938 werden zij samengetrokken in Catalonië, te Las Palmas. Diegenen die in het centrale gebied waren gebleven, werden tijdens een nachtelijke overtocht over de Middellandse zee, te Barcelona aan wal gezet en vervoegden hun kameraden te Las Palmas.
Op 28 oktober hielden de ‘Internationalen’ hun laatste defilee in de Catalaanse hoofdstad, temidden van een enorme massa die opgekomen was om hen een plechtige afscheidshulde te brengen.
Eerste minister Negrin had reeds op 9 oktober de huldetoespraak in naam van de republiek uitgesproken. Nu sprak La Pasionaria en richtte zich vooreerst tot de Spaanse vrouwen: “Moeders, vrouwen! Wanneer de jaren zullen voorbijgegaan zijn en de wonden van de oorlog zullen geheeld zijn, wanneer de dagen van angst en van bloed zullen vervaagd zijn in een tegenwoordigheid van vrijheid, liefde en welvaart ... spreek dan tot uw kinderen. Spreek hen over de Internationale Brigaden. Zeg hen hoe zij, over oceanen en bergen komende ... tot ons gekomen zijn als kruisvaarders van de vrijheid...”
Vervolgens richtte zij zich tot de internationale vrijwilligers: “In de sombere, angstvolle dagen, terwijl de regeringen die zich democratisch noemen ons in de steek lieten en het misdadig niet-interventie comité de handen van de Republiek bond en ons belette ons te verdedigen, zijt gij, helden van de Internationale Brigaden, tot ons gekomen. Gij spreekt verschillende talen, maar wij hebben mekaar begrepen. Onze stemmen gingen op in één enkele taal, de taal van liefde voor de vrijheid en de ware gerechtigheid. Gij hebt het gevaar gekend en gij hebt het getrotseerd, de dood verkiezend boven de fascistische slavernij. Onder de glorierijke republikeinse vaandels, de onafhankelijkheid van Spanje, de wereldvrede en de democratie verdedigend tegen het Duitse en Italiaanse fascisme, zijt gij met duizenden gevallen. De moeders der gesneuvelden kunnen niet wenen op de graven van hun zoons en zij kunnen ook de grond waarin zij rusten niet met hun tranen bevochtigen. Hun offer zal echter niet onvruchtbaar zijn. Dat zweren wij u ... Kameraden der Internationale Brigaden! Politieke en staatsredenen, het belang van de zaak zelf waarvoor gij uw leven hebt aangeboden, maken dat gij ons verlaten moet. Sommigen onder u gaan terug naar hun land, anderen in gedwongen ballingschap. Vertrek met opgeheven hoofd! Gij zijt de geschiedenis. Gij zijt de legende. Gij zijt het heroisch voorbeeld van de universele en solidaire democratie. Wij zullen u niet vergeten. Wanneer de olijftakken van de vrede zich opnieuw zullen vermengen met de lauwerkransen van de overwinning, kom dan terug!”
Het defilee ontrolde zich temidden van een diep ingetogen massa. De Internationalen werden voorafgegaan door detachementen van de land-, lucht- en zeestrijdkrachten van de Spaanse Republiek.
De commissie van de Volkenbond, geleid door de Finse generaal Jalander, telde 12.673 ‘Internationalen’. Zevenduizend onder hen kwamen pas van het Ebrofront. Rond half januari 1939 hadden 4.640 mannen behorende tot 29 nationaliteiten Spanje verlaten en onder hen 347 Belgen. Zesduizend ‘Internationalen’ konden niet dadelijk vertrekken. Zij waren onderhorigen van landen waar fascistische regeringen aan de macht waren: Duitsers, Oostenrijkers, Italianen, Tsjechen, Balkanners ... en waren voor zware problemen gesteld.
De meesten onder hen waren samengebracht te Bisaura de Ter aan de voet van de Pyreneeën.
Frankrijk weigerde hen het inreisvisum tenzij zij zich zouden laten aanwerven in het Franse vreemdelingenlegioen. Mexico verklaarde zich bereid een groot aantal van deze ‘Internationalen’ in het land op te nemen, maar nu weigerde Frankrijk het doorreisvisum. Daardoor stonden eind januari 1939, toen Barcelona viel, een groot aantal vrijwilligers van de Internationale Brigaden nog altijd op Spaanse bodem. Zij wierpen zich opnieuw in het gevecht, het was hun laatste slag in Spanje.