Herman Gorter
Het imperialisme, de wereldoorlog en de sociaaldemocratie
Hoofdstuk 7
Intussen, het imperialisme kon niet over de wereld komen zonder de arbeiders tot een nieuwe grotere strijd te dwingen.
De revisionisten, de afgevaardigden, leiders en vakverenigingsbesturen mogen in hun kleine beperkte kring het algemene van zijn komst dan niet merken, met alle middelen trachten de arbeiders bij het kleine te houden, het kapitaal zelf met zijn nieuwe enorme expansie, in alle landen, doet hun pogingen te niet, logenstraft ze althans.
Het imperialisme brengt of gelijktijdig met zich, of veroorzaakt, enorme hoge staatsuitgaven, kolossale zware belastingen, invoerrechten, stijging van prijzen, daling van het werkelijke loon, oppermacht van patroonsbonden, achteruitgang in kracht van vakorganisaties, stilstand van de arbeidswetgeving, achteruitgang van het parlementarisme.
De reformisten mogen nog zo veel onderhandelen met de bourgeoisie, de arbeidersklasse nog zo zeer willen prostitueren; de vakverenigingsleiders mogen nog zo zeer een bureaucratie vormen die de vrije beweging van de arbeiders weerhoudt en hun klassenleven dwingt in eentonige lage banen, hun geesten verslaaft en tot stof maakt, de ontwikkeling van het kapitalisme tot het imperialisme laat zich telkens heftiger voelen.
Het kapitaal is niet een doffe, dode, stilstaande macht, evenmin een bewegelijk vloeiende bron van weldaden. Het is een voortdurend zich ontwikkelende kracht die aldoor nieuwe strijd baart.
En wat is nu het eigenaardige, het nieuwe, de nieuwe kracht, de nieuwe strijd, de nieuwe ontwikkeling in het kapitalistische tijdperk dat imperialisme heet? Wat is de nieuwe zegenrijke macht die het nu in het leven van de arbeiders brengt? Wat is de nieuwe zegenrijke macht die het nu door zijn aanval aan de arbeiders geeft? Wat is de weldaad, de allesovertreffende weldaad waarmee het de arbeiders (nu voor het eerst waarlijk) opheft, naar een hogere trap?
Nu, nu!
Dit: dat de massa zelf moet gaan handelen.
In de voor-imperialistische periode, na de eerste tijd van de aaneensluiting van de arbeiders onderling en hun eerste revolutionaire theoretisch-radicale opstand tegen de bourgeoisie, geschiedde de actie vooral door kleine groepen en leiders.
Maar tegen trusts, banken, en de imperialistische regering, en tegen het imperialisme zelf, vermogen kleine groepen weinig, en leiders, met de slimste tactiek, zo goed als niets. Wat vermag tegen een syndicaat, een vakverenigingsleiding, en tegen een imperialistische regering, een vertegenwoordiger, een vertegenwoordiging alleen?
Ieder die voelt wat de macht is van een trust tegenover een vakvereniging, van een grote bank over de economie en politiek van een land tegenover een vertegenwoordiging van een regering, die imperialisme en oorlog wil, tegen een parlementaire partij, zal erkennen dat de actie van de massa, naast de vertegenwoordiging en de leiding, noodzakelijk is.
Dit ligt in de macht opgesloten die tegenover de arbeiders staat. Die door de trust en het imperialisme oneindig groter geworden is.
Om de trust, de bank, de ondernemersbonden, de regering. Om de regering, ondanks het imperialisme, te dwingen tot vooruitgang, moet de massa op het toneel. De nationale massa. Er is geen andere weg voor het proletariaat tot vooruitgang, tot hervorming.
Er is geen andere weg voor het proletariaat naar de toekomst, naar de maatschappij van Vrijheid, Gelijkheid en Eenheid.
Een nieuwe fase vangt aan.
De theoretisch-radicale was de eerste. Zij diende om het zaad te strooien. De hervormende was de tweede. Zij splitste zich in de revolutionair-hervormende en in de revisionistisch-hervormende. Zij diende om de hervormingen, die te krijgen waren, te veroveren.
De derde komt. Zij dient om de massa te verzamelen tegen het bankkapitaal, de trust, de imperialistische regeringen. Zij roept de massa op. De eerste fase riep de enkeling op tot theoretisch begrip. De tweede de massa tot hervorming door leiders. De derde de massa tot de revolutionaire daad.
Zij is de hoogste fase die wij nu bereiken kunnen.[32] Voelt u wat dit zeggen wil, lezer: De massa komt op het toneel?
Het betekent dat de massa eindelijk ontwaken gaat. Het betekent dat zij zonder leiders, of zonder veel betekenis der leiders gaat handelen. Het betekent dat wij een stap doen zo groot als de arbeidersklasse nog nimmer deed. Het betekent dat wij zeer dicht ons einddoel naderen.
Er is geen andere weg voor het proletariaat naar het socialisme.
De massa moet zelf gaan handelen, moet komen. De ontwikkeling van het kapitalisme tot trust, grootbank en imperialistisch parlement en regering wil het. Het kan niet anders.
En de massa is dan ook al gekomen in de laatste tientallen jaren, sinds het imperialisme kwam.
Ondanks alle praatjes en beloften, verdragen voor, aan, en met de bourgeoisie, en voor, over, en met de arbeiders, ondanks alle pogingen van vakverenigingsbesturen en afgevaardigden om het werk alleen, van boven af, te doen, heeft de massa de taak ook zelf in handen genomen.
In Zweden, in Noorwegen, in Denemarken, in Engeland, in Holland, Frankrijk en België, in Italië en Spanje, in Oostenrijk en Rusland heeft het proletariaat zelf, door algemene en massastakingen, door protest en demonstratie en dwangstakingen, door economische en politieke stakingen, door stakingen van gehele arbeidersbevolkingen en van gedeelten daarvan, getoond dat het de nieuwe ontwikkeling heeft gevoeld. Het heeft kleine delen van het proletariaat met algemene staking geholpen tegen kleine kapitalen, het heeft grote kapitalistische maatschappijen overwonnen, het heeft steden en landen geschokt, het heeft met de generale staking, als direct gevolg van een imperialistische oorlog de eerste proletarische revolutie gemaakt.
De enorme stakingswoede van het Engelse proletariaat tegen de leiders in, van de laatste jaren, is een gevolg van wat het imperialisme met zich brengt. En de demonstratie die het Duitse proletariaat voor enige jaren heeft gehouden tegen het kiesrecht in Pruisen, was een poging om langs die weg de ontwikkeling van het al machtiger wordende imperialisme tegen te houden. In de Verenigde Staten hebben de arbeiders in de laatste jaren herhaaldelijk de massa-actie gebruikt om verbeteringen te krijgen van de machtige trusts, en om hun recht van vereniging te verdedigen.
De arbeidersklasse van Europa en Amerika is al sinds jaren in beweging om het imperialisme te breken, of althans in de strijd er tegen nieuwe macht, nieuwe concentratie, hogere en betere eenheid te verwerven.
Het handelen der massa is gekomen - vanzelf.
De actie tegen het imperialisme is van zelf, natuurlijk, de massa-actie. De actie tegen de imperialistische oorlog kan niet anders dan internationale massa-actie zijn. Alleen wanneer het nationale proletariaat voelt dat het vijandig buitenlandse kapitaal even goed bestreden wordt als het eigene, zal het zich met het internationale proletariaat verenigen tot afweer en vernietiging van de oorlog.
Alleen, de massa-actie van het proletariaat ging tot nu toe nog in het klein, onbewust van de grote oorzaak, en van het ene grote doel, nog niet geconcentreerd, nog niet met alle krachten naar één doel, met één woord zij ging nog ongeorganiseerd en nationaal.
_______________
[32] Een zeer veel hogere dan die Marx gekend heeft.